ޗައިނީސް އެމްޕެރާ ޗަންގ ސޯ (成祖) އާއި އެމްޕެރާ ސުއާން ސަންގ (显宗) ދުވަސްރުގެ ޗައިނާ މީހުންގެ ދަތުރުތަކާއި ރާއްޖެއާއި ދެމެދު އޮތް ޚާރިޖީ ގުޅުން
މިއީ 14 އަދި 15 ވަނަ ޤަރުނުގެ ޗައިނާގެ ރެކޯޑް ތަކުގައި ވާ ދިވެހިރާއްޖެއާއި ބެހޭ މަޢުލޫމާުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔާ ސިލްސިލާ މަޒުމޫނުގެ ދެވަނަ ބައެވެ.
ޕެލިއޮޓް އާއި ދުވެންދެކާއީ ޙަވާލާދީ މިލްސް (1970) ލިޔުއްވާފައިވަނީ މި ދެ އެމްޕެރާއިންގެ ދުވަސްވަރު ޗައިނާ އުޅަނދުތަކެއް 7 ފަހަރު އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ދަތުރުތަކެއް (އެކްސްޕެޑިޝަން) ކޮށްފައިވެއެވެ. މި ދަތުރުތަކުގެ ތެރއިން ގިނަ ދަތުރުތައް ކޮށްފައި ވަނީ “ޗެން ހޯ” ގެ ޖެނެރަލް ކޮމާންޑްގެ ދަށުގައެވެ. މި ދަތުރުތަކުގައި ދެކުނު އިންޑިޔާގެ ބަދަރުތަކަށާއި ރާއްޖެއާއި ލެކެޑިވްގެ ރަށްރަށުގެ ބަނދަރުތަކަށް ޖައްސާފައި ވެއެވެ. މިންގ ގެ ރެކޯޑްތަކުން (މިން ޝިލޫ) ފެންނަގޮތުގައި އަދި އޭރު ލެކެޑިވްގެ ރަށްތަކާއި ރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ޗައިނާގެ ދަތުރުވެރިންނަށް އަދި މުޅިން ވަކިކުރަން ނޭގެއެވެ. ވުމާއެކު މި ހުރިހާރަށްތަކަށް “ލިއު ޝާން (-ކުއޯ) ނުވަތަ ލިއު-ޔަނގ (-ކުއޯ) ބޭނުންކޮށްފައިވެއެވެ. މިހެން ވިޔަސް ދަތުރުގެ އައިޓިނަރީ ތަކާއި، ޗާޓް އާއި މިސްރާބުތައް ބޭނުންކޮށްގެން ރާއްޖޭގެ ރަށްތައް މިލްސް (1970) ފަދަ ދިރާސާވެރިން ވަކިކޮށްފައިވެއެވެ. 7 ދަތުރުގެ ތެރެއިން 4 ވަނަ ދަތުރުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގެ ވާހަކަ ރެކޯޑް ކުރެވިފައި ވެއެވެ. ތިރީގައި ވަނީ މިލްސް (1970) ތަރުޖަމާ އަށް ބަލައިގެން ޕްޓަކް (1987) އެ ދަތުރުތަކުގެ ޚުލާސާ ލިޔުއްވި ގޮތުގެ ތަރުޖަމާ އެކެވެ. މި ރެކޯޑްތަކުން އެނގެނީ ދިވެހި ސަރުކާރާއި ޗައިނާ ސަރުކާރާއި ދެމެދު ސިޔާސީގުޅުން އޮންނަތާ މަދުވެގެން 5 ގަރުނުވެފައިވާ ކަމުގައެވެ.
އެމްޕެރާ ޗަންގސޯ (1360-1424) ގެ ކުރެހުމެއް
އެމްޕެރާ ސުއާން ސަންގ (1425-1435)
ހަތަރުވަނަ ދަތުރު (1413-1415)
ޖެން ހުއާ އާއި އެކު އޭނާގެ 4 ވަނަ ދަތުރުގައި ބައިވެރިވި “މާ ހުއާން” ގެ “ޔިންގ ޔާ ޝިންގ ލަންގ” ގެ މަޝްހޫރު ދެ އެޑިޝަންގައި އޮތް ޅެމެއްގައި ދިވެހި ރާއްޖެއާއި ބެހޭ ވާހަކަތަކެއް ކުރުކޮށްވެއެވެ. މި ލިޔުމުގައި ދެ އުޅަނދު (ޕައު ޗިއާން) ރާއްޖެ އަށް ދިޔަވާހަކަ އޭނާ ލިޔުއްވާފައި ވެއެވެ. މިންގ ރެކޯޑްތައް ދިރާސާކުރެއްވި “ޕެލިއޮޓް” ދެކެވަޑައިގަންނަވާގޮތުގައި މި ލިޔުން ލިޔެފައިވަނީ މީލާދީން 1416 ގައެވެ. އެއީ ޖެން ހުއާގެ 4 ވަނަ ދަތުރު (1413-1415) ފަހުގައެވެ. މި ދަތުރު ރާއްޖެއަށް ކޮށްފައިވާކަން މިން ޝިލޫ، މިން ޝިގާ، މިންޝި އަދި މިންގ ހުއެއްޔާ ފަދަ ލިޔުންތަކުަން ވެސް އެގެއެވެ. މިދަތުރުގެ އަމުރު ނެރުއްވާފައިވަނީ މީލާދީން 1412 ގައި އެވެ. އަދި ދަތުރަށް ޗައިނާއިން ފުރާފައިވަނީ 1413 ގައެވެ.
ފަސްވަނަ ދަތުރު ( 1417-1419)
މިން ޝިލޫ ގައި ވާގޮތުން “ޗެން ހޯ” އަށް އައި އަމުރެއްގެ ދަށުން 1416 ގައި ބޭރު ޤައުމުތަކުން އައި ވަފުދުތަކެއް އަނބުރައި އެބައިމީހުންގެ ޤައުމަށް ގެންދަންޖެހުނެވެ. މި ވަފްދުތަކުގައި ދިވެހި ވަފްދެއް ވެސް ވިއެވެ. ވުމާއެކު މިވަފްދުގެ މީހުން ސީދާ މާލެއަށް ނުވަތަ ދެކުނު އިންޑިޔާ ނުވަތަ ސިލޯނުގެ ބަދަރަކާއި ހަމަޔަށް ގެންދެވުނުކަމަށް ބެލެވޭ ކަމަށް ޢިލްމުވެރިން ލިޔުއްވާފައި ވެއެވެ. މި ދުވަސްވަރު ރާއްޖޭގެ ރަސްކަލަކީ ސުލްތާން އިބްރާޙިމް 1 (ސިރީ ދަންމަރު ވީރު މަހާރަދުން) އެވެ.
ހަ ވަނަ ދަތުރު (1421-1422)
މި ދަތުރުގައި މާ ހުއާން ބައިވެރިވި އެވެ. މިން ޝިލޫގައި ޗެން ހޯ އަށް 1421 އައި އަމުރެއް އައިސް 16 ޤައުމުގެ ވަފުދުތައް އެބައިމީހުންގެ ޤައުމަށް ގެންގޮސްފައިވާ ކަން އެނގެއެވެ. މި ވަފުދުތަކުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ ވަފުދުވެސް ހިމެނެއެވެ. މި ދަތުރަކީ ވެސް ކުރު ދަތރަކަށް ވާތީ ބެލެވެނީ ވަފުދުގެ މީހުން ސިލޯނުގެ ނުވތަ އިންޑިޔާގެ ބަނދަރަކާއި ހަމަޔަށްގޮސް ރާއްޖެއަށް އެހެން އުޅަނދެއްގައި އައީ ކަމުގައެވެ.
ހަތް ވަނަ ދަތުރު (1431-1433)
މި ދަތުރު ރާއްޖެއަށް ކޮށްފައިވާކަން މިން ޝިލޫ، މިން ޝިގާ، މިންޝި އަދި މިންގ ހުއެއްޔާ ގައި ވެއެވެ. 7 ވަނަ ދަތުރުގެ އައިޓިނަރީގެ ޚުލާސާ ހެއްދެވި ޗޫ ޔުމިންގ ވިދާޅުވެފައިވަނީ ޗައިނާގެ އުޅަނދުތައް ދަތުރުކޮށްފައިވަނީ ކަލިކަޓުން ހޮރުމާޒަށެވެ. ވުމާއެކު ބެލެވޭ ގޮތުގައި ރާއްޖެ ހުރަސްކޮށް ދިޔަ އުޅަދުތަކުގެ ތެރެއިން ދެ އުޅަނދެއް މާލެއަށް ޖެއްސީ ކަމުގައެވެ. މިއީ ސުލްތާން ޔޫސުފް 2 (ދިރިލޯކަ އާނަންދަ މަހާރަދުން) ގެ ވެރިކަމުގެ ދުވަސްވަރެވެ.”
މި 7 ދަތުރުގެ ތެރެއިން 4 ދަތުރެއްގައި ރާއްޖޭގައި އުޅަނދުތައް ޖައްސާފައިކަން މި ދަތުރުތައް ދުރާސާކުރެއްވި ބޭބޭފުޅުން ބަޔާންކުރައްވައެވެ. މިގޮތުން 1409-11 އަށް، 1413-15 އަށް 1421-22 އަދި 1451-33 ގައި ކުރިދަތުރުތަކުގައި އުޅނދުފަހަރު ރާއްޖޭގައި މަޑުކުރިކަމަށް ބެލެވެއެވެ. ކައިރި އިރުމައްޗަށާއި އެފްރިކާ ބައްރަށް ކުރިދަތުރުތަކުގައި އުޅަނދުފަހަރު ފެންލުމާއި އަދި އެހެނިހެންބޭނުންތަކަށް ރާއްޖޭގައި މަޑުކުރާއިރު އެއުޅަދުފަހަރުން ވިއްކަންގެންދާ ތަކެއްޗާއި އުފެއްދުންތައް ބަދަލުކޮށް ހަދަމުން ގޮސްފައިވެއެވެ. އަދި ރާއްޖޭގެ އުފެއްދުންތައް އެހެނިހެން ވިޔަފާރިބަނދަރުތަކަށް ގެންގޮސް ވިޔަފާރިކުރުމުގެ ފުރުސަތުވެސް އުޅަނދުފަހަރަށް ލިބެއެވެ.
މި ލިޔުމާއި ގުޅުން ހުރި ކުރީގެ ލިޔުން: 14 އަދި 15 ވަނަ ޤަރުނުގައި ޗައިނާގެ ރެކޯޑް ތަކުގައި ދިވެހިރާއްޖެ: 1 ވަނަ ބައި